ناوەندی هەواڵەکان – “ئەوە دیمەنێک بوو کە لەوە زیاتر کلیشە نەدەکرا. یەکێک لەو شەوانەی پاییز کە ئەوەندە تایبەتە بۆ ئەم شارە گەورەیە، سارد و بایە، لە یەکێک لە پیسترین قەزاکانی شارەکەدا. هێشتا ناوبەناو باران و بارانێکی ورد و ئەو کوچە تاریک و چەقەڵەم لەبیرە کە تێیدا سەر و خوارەوە دەڕۆیشتین. بە دەمارگیرییەوە جگەرە لە دوای جگەرەم دەکێشا، لە کاتێکدا ڕێگەم دەدا مۆنۆلۆگی ئەو نامۆیە وەک باران دڵۆپ دڵۆپ بەسەرمدا بێت. من ئامادە بووم بچم، ماڵئاواییم لە هەموو ئەو کەسانە کردبوو کە بۆ من گرنگ بوون. من ویستم بچمە شاخ، باسمان لەوە کردبوو و وا دیار بوو هەموو شتێک ڕوون بوو – تا ئەو نامۆیە دەستی درێژ کرد و ئەم یەک وشەیە هاتە پێشەوە: بەشداری.
هیچ بیرۆکەیەکم نەبوو کە بەشداریکردن چییە و بەڕاستی مانای چییە و دەمباتە کوێ. وردەکارییەکان نادیار بوون، بەڵام جەوهەریەکان ڕوون بوون، حاشا هەڵنەگر بوون. من لە دونیایەکدا ژیام کە پێویست بوو گۆڕانکاری ڕیشەیی بکرێت و کوردستانیش باشترین شوێن بوو بۆ ئەوەی لە ڕاستیدا ئەو کارە بکەم. لێرەدا لە دڵی دڕندەکەدا شتەکان باشتر نەبوون، خراپتر دەبوون و ئێمە هیچ دیدگایەکی واقیعیمان نەبوو بۆ گۆڕینی ئەوە. ئێمە لە دۆخی ئێستادا گیری خواردبووین.
من پێشتر بۆ ماوەیەکی زۆر کێشەم لەگەڵ دۆخی ئێستا هەبوو. دۆخی ئێستا لە هەموو شوێنێکدا هەمیشە سازشێکی ڕزیو بووە. سازشێکی سەپێنراو، پەیوەندییەکی زۆرەملێ و منیش خەباتم دەکرد بۆ ئەوەی خۆم لەگەڵیدا بگونجێنم، بۆ ئەوەی لەگەڵیدا بگونجێم. جا خێزان بێت، قوتابخانە بێت یان دامەزراوەکانی تر، هەرگیز ئاسان نەبوون لەگەڵم. هەمیشە بێئەدەب، هەمیشە چەقۆکێش، هەمیشە ویستم دوا وشەم هەبێت – ئەوە من بووم. زۆر دواتر بوو کە تێگەیشتم کە لە پشت زۆرێک لەم ململانێ سەرەتاییانە زیاتر لە تەنها مەیلی دژایەتیکردن هەیە. بە تێڕوانین بۆ دواوە، تەنانەت لەو سەردەمەشدا باسی پرسیارە بنەڕەتییەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی بوو، بەتایبەتی سەبارەت بە دادپەروەری. لە منداڵیدا پەیوەندییەکی سروشتیمان لەگەڵ یەکتر و لەگەڵ جیهاندا هەبوو، زیاتر لە ڕاستی و بەها گشتگیرەکانی نزیک بووینەوە. بەبێ هۆشیاری پەیوەندییە چەپەڵەکانی دەسەڵات و ئەو نۆرم و ڕێسایانەی کە دەیسەپێنن، بەبێ ترس لە دەرئەنجامی کارەکانمان، ڕاستگۆ و بێتاوان و ئازاد بووین. ئەوە تێپەڕین بوو بە دامەزراوەکانی ئەم سیستەمەدا کە ئێمە و بێگومان منیشی لە قاڵب دا و گۆڕی، بۆ هەمیشە.
ڕەهەندی ئەم گۆڕانکارییە تا ڕادەیەکی زۆر نەرێنی تەنیا زۆر دواتر بۆم ڕوون بووەوە، لە شاخەکانی کوردستان پرۆسەی بەدیهێنانی ئەمە چەند مانگێک پێش ئەوەی خۆم لە کوچەیەکی تاریکی پشتەوە ببینمەوە دەستی پێکرد کاتێک بەڵێنم بە کەسێکی نامۆ دا کە ژیانم بۆ شۆڕشگێڕەکە تەرخان بکەم کێشە. هەرچەندە ئەمە جێگەی شەرەفانە بێت، بەڵام قەیرانێکی قووڵی ناوخۆیی و تێڕوانینی بێ ڤاڕنیش بوو بۆ واقیعی خۆم کە منی گەیاندە ئەو بڕیارە. سەرهەڵدانی ئەم قەیرانە بە شێوەیەکی دانەبڕاو پەیوەستە بە گەڕان بەدوای بەدیلەکاندا. ڕاپەڕینە بچووکەکانی سەردەمی منداڵیم بەدرێژایی ساڵان بوونەتە یاخیبوونی تەواو. لە نیشانە تاکەکەسییەکانی ناڕەزایەتییەوە گەڕان بەدوای کەسانی هاوبیر و گفتوگۆ و ئەزموونە هاوبەشەکاندا گەشەی کرد کە بوونە هەنگاوی یەکەمی سیاسەت.
ئەو دژایەتی و سەرلێشێواوییەی لەناو خۆماندا هەیە
دژایەتییە مامناوەندەکانی سەرەتا لەگەڵ سیستەمەکەدا بە خێرایی چڕتر بووەوە، چ لە ڕووی تیۆریەوە و چ لە ڕووی پراکتیکەوە. یەکەم جار لە دەستبەند، یەکەم بەرد فڕێدان، یەکەم دەرئەنجامە بەرجەستەکراوەکان – هەموو ئەم ئەزموونانە تەنیا ئەو تێگەیشتنەیان چەسپاند کە دۆخی ئێستا بە سادەیی بژاردەیەک نەبوو. لە هەمان کاتدا گەڕان بەدوای ڕێگای دروست بۆ زاڵبوون بەسەر زاڵبووندا، زیاتری دەویست لە تەنها ناڕەزایەتی دەربڕین، زیاتر لەوەی تەنها ئیدانەکردنی نادادپەروەرییەکە. من ویستم بیانگۆڕم، هەڵبوەشێنمەوە. بەم ڕۆحەوە، بەرەو شارە گەورەکە، بۆ یەکێک لە ناوەندەکانی گوایە بەرخۆدان ڕاکێشرام. خێرا پەیوەندیم لەگەڵ کەسانی گونجاودا کرد، بەشداریم لە کردارەکاندا کرد و زۆری نەخایاند خۆم ڕێکخست. ئێمە گەنج بووین، ئامادەبووین مەترسی بکەین و ئەزموونی هاوبەشمان لە شەقامەکاندا هاوبەش دەکرد. ئێمە لە قسە و پراکتیکدا خۆمان ڕادیکاڵ کرد، بوارەکانی کار و ئاسۆکانمان فراوانتر کرد. ئێمە کارێکی دروستمان کرد و خۆشیمان بەسەر برد لە ئەنجامدانیدا، ژیانمان بەو شێوەیە دەژیاین کە دەمانویست بیژین، بەڵام بارودۆخەکە وەک خۆی مایەوە. زیاتر لەوەش، لەگەڵ تێپەڕبوونی کاتدا، واقیعی سیستەمەکە هێواش هێواش بەڵام بێ وەستان گرتمان.
خەباتی ئێمە هەرگیز لە بەشێکی بچووک زیاتر نەبووە لە ژیانی ڕۆژانەماندا، ئەوە خولیایەک بوو. سازشەکان گەشەیان کرد و لەگەڵ هەر هەنگاوێک لە ناو دامەزراوەکاندا ئامادەیی سازشکردن زیادی کرد. بە تایبەتی یەکەم ئەزموونە نێودەوڵەتییەکان وای لێکردین بزانین کە دەبوو چارەسەری جددیتر بۆ پرسیارە بەپەلەکانی ئەو سەردەمە بدۆزینەوە – پێویستمان بە هێڵێک، پلانێک، ڕێکخراوێک بوو. ئەوە قەناعەتی لانیکەم چەند کەسێک بوو، کە ئەزموون و زانیارییەکی زۆریان نەبوو، بەڵام پاڵنەرێکی زۆریان هەبوو. هەر لەم کاتەدا بوو کە بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی کوردمان ناسی. سەرسام بووین، سەرسام بووین بە ڕادیکالیزم و کارایی ئەم بزووتنەوەیە. بەڵام لەوەش زیاتر ئێمە بەدوای دیدگاکاندا دەگەڕاین – هیوامان دەخواست وەڵامی پرسیارەکانمان بدۆزینەوە، چارەسەر بۆ کێشەکانمان.
بەو پێیە نزیک بووینەوە، بە نیازێکی باش بەڵام بە تێگەیشتنێکی ڕووکەش؛ هەوڵماندا ئەو شتانە بە پراکتیکی خۆمان جێبەجێ بکەین کە گوایە لە بزووتنەوەکە فێربووین. زۆری نەخایاند
